Kamienica przy ulicy Krupniczej 7 we Wrocławiu
 nr rej. A/5253/359/Wm z 4.08.1977[1]
| |
 Kamienica przy ulicy Krupniczej 7 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Krupnicza 7, Wrocław |
| Typ budynku |
kamienica |
| Styl architektoniczny |
historyzm/ eklektyzm/ neogotyk |
| Kondygnacje |
cztery |
| Powierzchnia użytkowa |
1088.7 m2 |
| Ukończenie budowy |
1863 |
| Ważniejsze przebudowy |
1904-1905 |
| Pierwszy właściciel |
Emil Sachs |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51,108155°N 17,026509°E/51,108155 17,026509 | |
Kamienica przy ulicy Krupniczej 7 – zabytkowa kamienica we Wrocławiu, przy ulicy krupniczej.
Historia kamienicy
[edytuj | edytuj kod]Kamienica została wzniesiona w kwartale rozciągającym się pomiędzy ulicami Pawła Włodkowica, Krupniczą i św. Antoniego[2]. Kwartał, od XVII wieku zajmował zespół budynków funkcjonalnie służący ludności żydowskiej, głównie przyjezdnym kupcom. Znajdowały się tu dwukondygnacyjne szachulcowe domy z zajazdami, wozowniami i stajniami na parterze oraz składnice towarów i bożnice[3]. Na piętrach znajdowały się małe pomieszczenia mieszkalne, w których mieszkali szamesi będący oficjalnymi przedstawicielami kupców żydowskich[2]. W nocy z 20 na 21 czerwca 1749 doszło do katastrofy - piorun uderzył w basztę stojącą w pobliżu, przy dzisiejszej ul. Włodkowica[a]. W jej wnętrzu znajdowało się dwa tysiące beczek prochu, które eksplodowały, znosząc z powierzchni ziemi okoliczną zabudowę[b], w tym drewniane domy przy Graupenstraße (dzisiejszej Krupniczej). Po tej katastrofie na miejscu zniszczonych wybudowano nowe domy. W latach 1840-1860 kamienice w zachodniej pierzei ulicy zostały poddane przebudowie w związku z modernizacją okolicy: nową zabudową pl. Wolności, otwarciem dworca Świebodzkiego, Królewskiego Sądu, oraz Nowej Giełdy. Powstałe wówczas obszerne, najczęściej dwutraktowe kamienice, reprezentują wczesną fazę historyzmu od form klasycystycznych poprzez neorenesans do neogotyckich[4].
Kamienica na działce nr 7 została wzniesiona w 1855 roku (wg. Agnieszki Zabłockiej-Kos[4]) lub w 1863 roku[5] według projekty dwóch architektów: E. Kluge i H. Zuppett dla Emila Sachsa[5].
Opis architektoniczny
[edytuj | edytuj kod]Kamienica zaprojektowana została jako budynek trzypiętrowy z użytkowym poddaszem, trójtraktowy, o dziewięcioosiowej fasadzie, pokryty dachem dwuspadowym w układzie kalenicowym, w 1905 roku zmienionym na dach mansardowo-pulpitowy[5]. Pierwotnie część parterowa była prawdopodobnie boniowana[5]. Dwie skrajne osie wyróżnione są pseudoryzalitem z oknami na trzeciej kondygnacji ujętymi oślim grzbietem i dekorowanymi maswerkami[5]. Pozostałe okna I i II kondygnacji przesklepione są łukowymi obdasznicami ozdobionymi akroteriami i otoczone tynkowanymi opaskami. Okna trzeciej kondygnacji są prostokątne, zakończone odcinkowo i wsparte na gzymsie międzykondygnacyjnym[5]. W części poddasza znajdują się małe prostokątne okienka a między nimi umieszczono proste wsporniki podtrzymujące masywny gzyms koronujący[5].
W osi centralnej znajduje się brama prowadząca do sieni przelotowej a dalej do klatki schodowej. Komunikacja między piętrami zapewnia dwubiegowa, pierwotnie drewniana obecnie metalowa klatka schodowa ze spocznikami, oparta na belkach stalowych, z drewnianymi stopniami[5]. Stropy w piwnicy pierwotnie były sklepione krzyżowo i kolebkowo; w 1905 roku zostały one zastąpione stropami odcinkowymi[5].
W 1878 roku do budynku doprowadzono instalacje wodną i kanalizacyjną. W latach 1887-1889 przeprowadzono przebudowanie pomieszczeń na parterze oraz zmieniono wystrój elewacji usuwając boniowanie[5]. W latach 1904-1905 przeprowadzono kolejne przebudowy wnętrz: wymieniono schody z drewnianych na metalowe oraz więźbę dachową[5]. Kolejny remont pomieszczeń parterowych miał miejsce w 1935 roku[5].
Po 1945
[edytuj | edytuj kod]Kamienice przetrwały działania wojenne w 1945 roku. W 1957 roku wyremontowano elewację[5]. W latach 2007-2009 przeprowadzono gruntowny remont pierzei zachodniej ulicy Krupniczej[4]
W budynku od początku lat 90. XX wieku znajduje się specjalistyczny sklep "Wina i specjały"[6] a wcześniej znajdował się w nim sklep z obuwiem[5].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 684.
- ↑ Rycina przedstawiająca zabudowę ulicy Krupniczej przed wybuchem wieży
- ↑ a b c Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 228.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Zbigniew Łabędzki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Krupnicza 7. zabytek.pl, 26.04.1979. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ Wizerunek budynku w 2005 roku
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.